Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym małżonkowie są zobowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą założyli. Jednakże, jeżeli pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, aby sąd rozwiązał ich małżeństwo przez rozwód. Istotnym jest, iż zupełność i trwałość rozkładu pożycia małżeńskiego muszą występować łącznie.

Rozkład pożycia małżeńskiego jest zupełny wtedy, gdy nie istnieje pomiędzy małżonkami więź duchowa, fizyczna i gospodarcza. Warto wspomnieć przy tym, iż nawet w sytuacji, gdy przy zupełnym ustaniu więzi duchowej i fizycznej pozostały pewne elementy więzi gospodarczej np. zamieszkiwanie w tym samym mieszkaniu, to można uznać, że rozkład pożycia jest zupełny. Małżonkowie nie muszą również pozostawać względem siebie we wrogich relacjach, ażby uznać ustanie więzi duchowej. Często bowiem zdarza się, że małżonkowie ze względu na dzieci utrzymują ze sobą poprawne stosunki, nie żywiąc względem siebie uczuć adekwatnych do osób pozostających we wspólnocie małżeńskiej.

Rozkład pożycia małżeńskiego jest trwały, jeżeli oceniając okoliczności można uznać, że nie nastąpi powrót małżonków do wspólnego pożycia. Zazwyczaj sąd ocenia czy rozkład jest trwały biorąc pod uwagę upływ czasu, w którym małżonkowie żyją w „rozłączeniu”. Warto wskazać, iż prawo polskie nie uzależnia orzeczenia rozwodu od upływu określonego czasu od wystąpienia separacji faktycznej.

Kiedy rozwód nie może zostać orzeczony?

Pomimo trwałego i zupełnego rozkładu pożycia, prawo polskie wyróżnia trzy sytuacje, kiedy rozwód nie może zostać orzeczony:

1. na skutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków,

2. rozwód z innych względów byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,

3. rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia (chyba, że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że jego odmowa wyrażenia zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego).

Dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków. Bardzo często rozwód jest ciężkim przeżyciem nie tylko dla rozwodzących się małżonków, ale również dla dzieci. Za każdym razem Sąd zobligowany jest do zbadania czy w wypadku orzeczenia rozwodu dobro małoletnich dzieci nie ucierpi bardziej niż wówczas, gdyby rozwód nie został orzeczony. Oceniając powyższe sąd bierze pod uwagę przede wszystkich wiek dziecka, stopień jego rozwoju intelektualnego, stopień jego wrażliwości jak również stan jego zdrowia.

Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Rozwód nie jest dopuszczalny również wówczas, jeżeli byłby sprzeczny z powszechnie uznawanymi zasadami współżycia społecznego. Można tutaj przytoczyć sytuację, w której małżonek domaga się rozwodu z uwagi na poważną chorobę drugiego z małżonków, bądź drugi z małżonków wymaga pomocy materialnej a rozwód stanowiłby dla niego krzywdę.

Rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia. Kolejna negatywna przesłanka rozwodu występuje wówczas, gdy z roszczeniem występuje małżonek wyłącznie winny rozkładowi pożycia. Jednakże od powyższego również znajdziemy wyjątki:

1. gdy drugi z małżonków wyrazi zgodę na rozwód,
2. gdy odmowa zgody jest na podstawie okoliczności danej sprawy sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Powyższe oznacza, że nawet jeżeli z pozwem o rozwód występuje małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia to sąd może orzec rozwód. Dla rozjaśnienia sytuacji przytoczę przykład kiedy to pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia i w naszym omawianym przykładzie mąż – jako wyłącznie winny rozkładu pożycia np. na skutek zdrady małżeńskiej – domaga się rozwodu. Dodajmy, że z związku małżeńskiego nie pochodzą dzieci, natomiast mąż założył nową rodzinę – posiada małoletnie dziecko i nową partnerkę. Wówczas, pomimo że to mąż jest winny rozkładu pożycia i domaga się rozwodu, sąd jest uprawiony do wydania wyroku zgodnie z żądaniem męża. Odmowa zgody na rozwód w powyższej sytuacji doprowadziłaby do uniemożliwienia zalegalizowania nowego związku małżeńskiego, w którym mogłoby wychowywać się małoletnie dziecko.

Jeżeli zostaną spełnione wszystkie przesłanki rozwodu oraz nie wystąpią negatywne przesłanki, sąd jest uprawniony do orzeczenia rozwodu. Należy zaznaczyć, iż rozwód może być orzeczony na trzy różne sposoby:

1. bez winy,
2. z winy jednego z małżonków,
3. z winy obu stron.

Rozwód bez winy.  W polskim prawie zasadą jest, że sąd orzekając rozwód orzeka również o tym, czy i który z małżonków ponosi winę w rozkładzie pożycia. Jednakże sąd na zgodny wniosek stron zaniecha orzekania o winie. Unormowanie to jest bardzo przydatne w praktyce, albowiem pozwala uniknąć długotrwałego postępowania rozwodowego jak również pozwala na uniknięcie przeżywania wielu ciężkich emocji, które wiążą się z wykazywaniem winy w rozkładzie pożycia. W wypadku zaniechania orzekania o winie następują takie skutki jakby żaden z małżonków nie ponosił winy w rozkładzie pożycia.

Wina w rozkładzie pożycia. Aby można było ustalić, że jeden z małżonków jest winny bądź współwinny rozkładu pożycia, niezbędnym jest wykazanie, że małżonek ten naruszył obowiązki małżeńskie tj. że nie dążył do wspólnego pożycia, nie okazywał pomocy, nie był wierny oraz nie współdziałał dla dobra rodziny. Przykładami powyższych ogólnikowych sformułowań są: pijaństwo, zdrada małżeńska, opuszczenie współmałżonka, zaniedbywanie rodziny, odmowa wzajemnej pomocy jak również odmowa współżycia płciowego. Orzeczenie winy ma znaczenie w przypadku dochodzenia świadczeń alimentacyjnych na rzecz drugiego z małżonków.

Alimenty na rzecz byłego małżonka. Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Pozostałe elementy wyroku rozwodowego.  

Przy wyroku rozwodowym sąd rozstrzyga również (jeżeli są ku temu podstawy) o następujących kwestiach:

1. władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron,
2. kontaktach rodziców z dziećmi,
3. alimentach na rzecz dzieci,
4. sposobu korzystania przez rozwiedzionych małżonków ze wspólnie zajmowanego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwani po rozwodzie,
5. kwestii czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia.

Nadto na wniosek strony, sąd może również:

1. nakazać eksmisję jednego z małżonków (kiedy małżonek swym rażącym zachowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie),
2. orzec o podziale wspólnego mieszkania (jeżeli jest zgodny wniosek obojga małżonków),
3. przyznać mieszkanie jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego a przyznanie mieszkania jednemu z małżonków jest możliwe,
4. dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

Postępowanie rozwodowe jest często bardzo trudnym doświadczeniem dla stron postępowania. Dlatego też służymy Państwu pomocą na wszystkich etapach toczącego się sporu, świadcząc profesjonalne usługi prawne oraz ofiarując wsparcie emocjonalne, które jest niezbędne w toku procesu.

ADWOKAT OD ROZWODÓW
Bielsko-Biała

© 2022 Kancelaria Adwokacka

Klaudia Łyszczek